Εκτός Ελέγχου το Δημόσιο Χρέος!

Εκτός Ελέγχου το Δημόσιο Χρέος!:

του Λεωνίδα Βατικιώτη

Η κατάσταση στα δημόσια οικονομικά είναι δραματική, απείρως χειρότερη αυτής που φαίνεται από πρώτη ματιά και αυτής που παρουσιάζουν τα μέσα ενημέρωσης, με αποτέλεσμα μια υποτροπή της ελληνικής κρίσης να είναι θέμα λίγων εβδομάδων.

Θέμα ημερών πάντως είναι οι νέες περικοπές που ζητά η Τρόικα και το παζάρι που εξελίσσεται στο υπουργείο Οικονομικών με επίκεντρο τα μέτρα λιτότητας που ζητούν να εφαρμοστούν. Η κυβέρνηση δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι είναι πρόθυμη να συναινέσει. Πολύ πιθανά με τριβές και με απώλειες στο εσωτερικό της, αλλά δεν έχει καμιά πρόθεση να τραβήξει το σχοινί στα άκρα, παρότι αυτή τη στιγμή είναι ηλίου φαεινότερο πως όλοι οι υπολογισμοί για το δημόσιο χρέος έχουν τιναχθεί στον αέρα και είναι εμφανές ότι η αναδιάρθρωση του δημόσιου χρέους απέτυχε παταγωδώς. Η επίσκεψη της Μέρκελ στην Αθήνα την Τρίτη...
σηματοδοτεί την ικανοποίηση του Βερολίνου για την υποτέλεια και την εθελοδουλεία που επιδεικνύει η Αθήνα, ένα φιλικό χτύπημα στην πλάτη που λέει «συνεχίστε κι εμείς είμαστε εδώ»…

Μείωση μισθών

Σε τι να συνεχίσουν; Στην κατακρεούργηση των κοινωνικών δαπανών που δεν έχει τέλος! Όποιος πίστευε ότι κάποια στιγμή θα βρεθεί ένα όριο όπου οι περικοπές θα τερματιστούν δεν έχει παρά να κοιτάξει το προσχέδιο του κρατικού προϋπολογισμού που δόθηκε στη δημοσιότητα την Δευτέρα 1 Οκτωβρίου και το οποίο φυσικά θα ανατραπεί πολλές φορές. Κάθε φορά όμως θα ανατρέπεται επί τα χείρω για τους εργαζόμενους, ενσωματώνοντας τις νέες απαιτήσεις των πιστωτών. Μέχρι στιγμής οι προβλέψεις είναι δραματικές. Το κονδύλι για μισθούς και συντάξεις για το 2013 μέχρι στιγμής προβλέπεται να μειωθεί κατά 10,6% σε σχέση με το 2012 (από 20,39 δισ. ευρώ σε 18,24) όταν σε σχέση με το 2011 είχε ήδη μειωθεί κατά 6,5% (21,81 δισ. ευρώ). Μια τόσο μεγάλη μείωση για το 2013 πολύ πιθανά περιλαμβάνει όχι μόνο την φτωχοποίηση εκατοντάδων χιλιάδων δημοσίων υπαλλήλων, αλλά και την απόλυση μερικών δεκάδων χιλιάδων.

Η Τρόικα προτείνει την απόλυση χιλιάδων δημοσίων υπαλλήλων εδώ και τώρα λόγω του ότι αμφισβητεί τις προβλέψεις που διατυπώνει το υπουργείο Οικονομικών για την πορεία του ΑΕΠ το 2013 (-3,8%). Οι Τροϊκανοί προβλέποντας μεγαλύτερη ύφεση (-5%) κι επομένως λιγότερα φορολογικά έσοδα για το μέλλον, απαιτούν μείωση των δημοσίων δαπανών και την απόλυση χιλιάδων δημοσίων υπαλλήλων, μεγαλύτερες περικοπές σε συντάξεις του ΟΓΑ και οικογενειακά επιδόματα και κατάργηση δώρων Χριστουγέννων και Πάσχα για τους δημόσιους υπαλλήλους, χαρακτηρίζοντας τις προτάσεις της ελληνικής πλευράς για περικοπές στην υγεία, την άμυνα και την τοπική αυτοδιοίκηση ως ανεπαρκείς για να εξισορροπήσουν τις αποκλίσεις που θα καταγραφούν το 2013.

Οι αποκλίσεις όμως δεν αφορούν μόνο τις προβλέψεις για το μέλλον.

 Με τους στίχο «αχ πόσα μας επιφυλάσσει ακόμη το παρελθόν» έκλεινε το ποίημά του με τίτλο Το παρελθόν ο Μάνος Ελευθερίου πριν εννέα χρόνια. Την αγωνία του την συμμεριστήκαμε πολλές φορές από το 2009 όταν οι αναθεωρήσεις των στοιχείων των δημόσιων οικονομικών των προηγούμενων ετών επεφύλασσαν τις χειρότερες εκπλήξεις για το παρόν και το μέλλον. Έτσι και τώρα..

Τα στοιχεία που υπάρχουν στο προσχέδιο του κρατικού προϋπολογισμού για το δημόσιο χρέος δηλώνουν με την πρώτη ματιά ότι η αναδιάρθρωση του Μαρτίου του 2012, αν είχε σκοπό να μειώσει το ελληνικό δημόσιο χρέος – όπως επίσημα διατείνονταν οι αρχιτέκτονες και οι ντουντούκες τους, απέτυχε παταγωδώς! Παρότι ως απόλυτο μέγεθος το δημόσιο χρέος μειώνεται ελαφρώς το 2012 ως προς το 2011, ως ποσοστό – κι αυτό είναι που όλοι εξετάζουν – αυξάνεται κατά τέσσερις μονάδες φτάνοντας το 169,5% από 165,3% που ήταν το 2011! Πηγαίνοντας δε πιο πίσω, όταν η κατάσταση του δημόσιου χρέους χαρακτηρίστηκε μη βιώσιμη, τα πράγματα φαντάζουν ρόδινα σε σχέση με το τι συμβαίνει σήμερα: Το 2010, για παράδειγμα, όταν ξεκίνησε η εισβολή της ΕΕ και του ΔΝΤ το δημόσιο χρέος ήταν «μόνο» 145%, ενώ το 2009 η χρονιά που θεωρείται ότι ξεκίνησε ο «εκτροχιασμός» των δημόσιων οικονομικών με την υποτιθέμενη αλόγιστη πολιτική παροχών της κυβέρνησης Κ. Καραμανλή το δημόσιο χρέος ήταν 129,4% του ΑΕΠ. Κι όσο για τον επόμενο χρόνο, το 2013, το δημόσιο χρέος θα φτάσει το 179,3%!

Δεν πρόκειται όμως ποτέ να συμβεί αυτό. Η Τρόικα κι ειδικότερα ο εκπρόσωπος του ΔΝΤ αρνείται να ανάψει το πράσινο φως για την εκταμίευση της δόσης των 31,3 δισ. ευρώ θέτοντας υπό αμφισβήτηση όχι μόνο τη καταβολή της δόσης αλλά την υλοποίηση όλου του προγράμματος χρηματοδότησης ύψους 174 δισ. ευρώ, για δύο λόγους: Για να πιέσει την κυβέρνηση Α. Σαμαρά να εφαρμόσει χωρίς επιφυλάξεις τις αντιλαϊκές μεταρρυθμίσεις που της ζητούν και δεύτερο επειδή η πορεία του δημόσιου χρέους βρίσκεται εκτός ελέγχου, πιέζοντας για λύσεις. Το αστείο ποιο είναι; Ότι ο ένας λόγος συνδέεται με τον άλλο αρνητικά! Δηλαδή η εφαρμογή των αντιλαϊκών μέτρων (αποδεδειγμένα, με βάση την εμπειρία που έχουμε αποκομίσει τα τελευταία χρόνια!) αυξάνει το δημόσιο χρέος, αντίθετα με ό,τι επικαλείται η Τρόικα.

Εκβιάζει το ΔΝΤ

Ο εκβιαστικός χαρακτήρας της απροθυμίας του ΔΝΤ να συναινέσει στην εκταμίευση της δόσης, που στραγγαλίζει την ελληνική οικονομία, φάνηκε πεντακάθαρα σε δημοσίευμα των Φαϊνάνσιαλ Τάιμς την Πέμπτη 4 Οκτώβρη όπου ανέφερε ότι με βάση δηλώσεις αξιωματούχων της ΕΕ «το ΔΝΤ είναι πιο σκεπτικό για την ικανότητα των Ελλήνων να προχωρήσουν τις μεταρρυθμίσεις. Ο Σαμαράς κι ο Στουρνάρας θέλουν να πράξουν το σωστό, αλλά υποφέρουν από μια τρομακτική κληρονομιά και ένα ζοφερό παρόν. Οι αξιωματούχοι του ΔΝΤ πιστεύουν ότι έχουν λόγους να είναι καχύποπτοι. Ένα πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων που αυτό τον χρόνο υποτίθεται θα έφερνε 3,5 δισ. ευρώ, για παράδειγμα, πιθανά θα αποδώσει μόνο 300 εκ. ευρώ κι ο στόχος για πωλήσεις ύψους 19 δισ. ευρώ μέχρι το 2015 φαντάζει όλο και πιο δύσκολο να επιτευχθεί».

Ως αποτέλεσμα των παρασκηνιακών πιέσεων που ήταν σε εξέλιξη, την επόμενη μέρα του δημοσιεύματος η κυβέρνηση κατέθεσε προς ψήφιση πράξη νομοθετικού περιεχομένου του υπουργείου Οικονομικών που διευκολύνει τις ιδιωτικοποιήσεις και το ξεπούλημα της ακίνητης περιουσίας του Δημοσίου. Με βάση όσα προβλέπει, καταργείται το ελάχιστο ποσοστό του ελληνικού δημοσίου στις υπό ιδιωτικοποίηση εταιρείες. Με βάση αυτό το άρθρο το ελληνικό δημόσιο δεν είναι υποχρεωμένο να διατηρεί ένα ελάχιστο συμμετοχής στις εταιρείες ΕΛΠΕ, ΔΕΗ, ΟΠΑΠ, ΟΔΙΕ, ΕΥΔΑΠ, ΕΥΑΘ, ΕΛΤΑ και στους Οργανισμούς Λιμένα Πειραιά, Θεσσαλονίκης, Αλεξανδρούπολης, Βόλου, Ελευσίνας, Ηγουμενίτσας, Ηρακλείου, Καβάλας, Κέρκυρας, Λαυρίου, Πατρών και Ραφήνας. Με βάση άλλα άρθρα δεν χρειάζεται πλέον προηγούμενη έγκριση της Διυπουργικής Επιτροπής Αποκρατικοποιήσεων για την πώληση πακέτου μετοχών άνω του 20%, δίνεται η δυνατότητα της εμπορικής αξιοποίησης του αιγιαλού και της παραλίας που βρίσκεται μπροστά από την επένδυση για να τοποθετηθούν για παράδειγμα ομπρέλες μπροστά από ξενοδοχείο, διευκολύνεται η διαδικασία των απαλλοτριώσεων και τέλος επεκτείνεται ο «θεσμός της επιφάνειας», όπως χαρακτηρίζεται η δυνατότητα μακροχρόνιας μίσθωσης ακινήτων. Επομένως οι πιέσεις της Τρόικας, που εκδηλώθηκαν δημόσια λίγες μόλις μέρες μετά την ανακοίνωση της εκχώρησης σε ιδιώτες 37 περιφερειακών αεροδρομίων της χώρας, δεν έπεσαν στο κενό. Έπιασαν τόπο, όπως δείχνει η Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου…

Από την άλλη το ΔΝΤ εμφανίζεται απρόθυμο να συναινέσει στη χορήγηση της δόσης επικαλούμενο το πρόβλημα που υφίσταται με το ύψος του δημόσιου χρέους, από την στιγμή που υπερβαίνει το 120% του ΑΕΠ, όπου βρίσκεται η διαχωριστική γραμμή που έχει θέσει ο ιμπεριαλιστικός οργανισμός για να κρίνει ένα χρέος αν είναι βιώσιμο ή όχι! Και το ελληνικό χρέος κρίνεται μη βιώσιμο με αποτέλεσμα το ενδεχόμενο της διακοπής των χρηματοδοτήσεων από την μεριά του ΔΝΤ, επικαλούμενο τον κίνδυνο να χάσει τα λεφτά του, να είναι κάτι παραπάνω από ορατό. Παραβλέπεται φυσικά ότι το ελληνικό δημόσιο χρέος είναι μη βιώσιμο με αποκλειστική ευθύνη των πιστωτών. Η αύξησή του είναι αποτέλεσμα των μέτρων που εφαρμόστηκαν κατ’ εντολή της Τρόικας κι όχι όσων δεν έγιναν από την ελληνική πλευρά.

Ακόμη υψηλότερο το χρέος 

Τα πράγματα μάλιστα με το ελληνικό δημόσιο χρέος είναι πολύ χειρότερα ακόμη κι απ’ αυτά που περιγράφονται στο προσχέδιο του κρατικού προϋπολογισμού, δικαιολογώντας τις επιφυλάξεις του ΔΝΤ που φυσικά είναι προσχηματικές. Με βάση στοιχεία που δόθηκαν στη δημοσιότητα από τη στατιστική υπηρεσία προχθές, Παρασκευή 5 Οκτωβρίου, τέσσερις μέρες δηλαδή μετά την δημοσιοποίηση του προσχεδίου του προϋπολογισμού, η ύφεση του 2011 ανήλθε στο 7,1% κι όχι σε 6,9% όπως αναγράφεται στο προσχέδιο. Το δημόσιο χρέος επομένως ως ποσοστό του ΑΕΠ δεν ήταν 165,3%, όπως γράφει το προσχέδιο και φαίνεται στον πίνακα που παραθέτουμε αλλά ελαφρώς μεγαλύτερο! Η κατάσταση επομένως με την πορεία του δημόσιου χρέους, μισό μόλις χρόνο μετά την ανταλλαγή των ομολόγων που υποτίθεται ότι άφηνε στο παρελθόν την κρίση δημόσιου χρέους, είναι εκρηκτική και μη βιώσιμη, πιέζοντας άμεσα για λύση!

Οι πιστωτές όμως για μια ακόμη φορά κάνουν τα πράγματα δυσκολότερα οξύνοντας την κρίση χρέους, καθώς απαιτούν εδώ και τώρα την υιοθέτηση των αντιλαϊκών μέτρων ως προϋπόθεση για να εγκρίνουν και την πιο ήπια αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους, όπως είναι για παράδειγμα η επιμήκυνση της αποπληρωμής των ομολόγων που λήγουν σύντομα ή η μείωση των επιτοκίων που συνοδεύουν τα δάνεια διάσωσης αν και ξέρουν ότι η ύφεση θα οδηγήσει σε αύξηση το λόγο χρέους προς ΑΕΠ. Ταυτόχρονα κρίσιμα κέντρα, όπως η ΕΚΤ που έχει στην κατοχή της ελληνικά ομόλογα ύψους 55 δισ. ευρώ, καταθέτουν την απροθυμία τους να υπαχθούν στη νέα αναδιάρθρωση, προεξοφλώντας ότι στο τέλος θα απαιτήσουν ένα εξωφρενικό αντίτιμο για να δώσουν την συγκατάθεσή τους. Έτσι ακριβώς είχε γίνει και πέρυσι. Έγραφε χαρακτηριστικά η Ελευθεροτυπία στις 21 Ιανουαρίου 2011: «Ανοησίες… Τη λέξη αυτή χρησιμοποίησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για να χαρακτηρίσει τα δημοσιεύματα του γερμανικού Τύπου, σύμφωνα με τα οποία βρίσκεται σε επεξεργασία σχέδιο για την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους. Ερωτηθείς χθες ο εκπρόσωπος του επιτρόπου Όλι Ρεν αποκάλεσε ανοησίες τα εν λόγω δημοσιεύματα, επισημαίνοντας ότι υπάρχει ήδη επίσημη διάψευση από το γερμανικό υπουργείο Οικονομικών, την οποία συμμερίζεται απόλυτα η Κομισιόν». Αυτά λέγονταν τον Ιανουάριο του 2011. Ένα χρόνο μετά ξέρουμε τι έγινε…

Προβλέψεις για την πορεία βασικών μεγεθών της ελληνικής οικονομίας
	2008	2009	2010	2011	2012	2013
Χρέος γεν. κυβέρνησης (εκ. ευρώ)	263.284	299.684	329.534	355.600	340.600	346.200
ΑΕΠ (εκ. ευρώ)	232.920	231.642	227.318	215.088	200.906	193.078
Χρέος ως % του ΑΕΠ	113%	129,40%	145,00%	165,30%	169,50%	179,30%
Ποσοστιαία ετήσια μεταβολή ΑΕΠ				-6,80%	-6,50%	-3,80%
Πηγή: Προσχέδιο κρατικού προϋπολογισμού, ημερ. δημοσίευσης 1 Οκτωβρίου 2012

Σε άρθρο του Άλεξ Καλίνικου που συμπεριλαμβάνεται στο τρέχον τεύχος του περιοδικού Κέμπριτζ Τζέρναλ οφ Εκόνομικς, το οποίο είναι αφιερωμένο στην λιτότητα, αναφέρεται ότι από το 1999 μέχρι το 2009 η αμερικάνικη χρηματοπιστωτική βιομηχανία δαπάνησε 3,5 δισ. δολ. για λόμπινγκ κι άλλα 2,2 δισ. δολ. υπό την μορφή χρηματοδοτήσεων σε προεκλογικές εκστρατείες για να διασφαλίσει τα συμφέροντά της. Στην από δω μεριά του Ατλαντικού το κόστος ενδέχεται να αποδείχθηκε πολύ μικρότερο λόγω του ότι η διαπλοκή ήταν οργανική. Από την Γερμανία μέχρι την Ελλάδα οι κρατικοί αξιωματούχοι δεν χρειάστηκε να εξαγοραστούν από τους τραπεζίτες για να ψηφίσουν ευνοϊκούς νόμους, αλλά το έπραξαν οικεία θελήση πιστεύοντας ακράδαντα πως ό,τι είναι καλό για την Ντόιτσε Μπανκ ή την Εθνική Τράπεζα είναι καλό και για τη χώρα.

Νέος τραπεζικός χάρτης μετά την εξαγορά της Γιούρομπανκ από την Εθνική

Έτσι φτάσαμε οι αποτυχημένες τράπεζες της Ευρώπης από τον Οκτώβριο του 2008 μέχρι τον Οκτώβριο του 2011 να έχουν πάρει από τα κράτη 4,5 τρισ. ευρώ, ποσό που ισοδυναμεί με το ένα τρίτο του ετήσιου ΑΕΠ, και στην Ελλάδα – όπου πάντα είμαστε πιο γαλαντόμοι – οι επιδοτήσεις στις τράπεζες (συμπεριλαμβανομένου όλου του ποσού των 50 δισ. της ανακεφαλαιοποίησης) να ισοδυναμούν με 218 δισ. ευρώ ή περίπου ένα ετήσιο ΑΕΠ. Ειδικότερα, από τα 39,4 δισ. ευρώ του δεύτερου δανείου που συνόδευσε την ανταλλαγή των ομολόγων, τα 25 δισ. κατευθύνθηκαν στην ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, παρότι το σύνολο των τοποθετήσεών τους σε ελληνικά ομόλογα όταν έγινε η αναδιάρθρωση δεν ξεπερνούσε τα 43 δισ. ευρώ (The second economic adjustment programme for Greece, European Commission, Μάρτιος 2012). Επομένως μέσω της ανακεφαλαιοποίησης, της επιδότησης δηλαδή των τραπεζών με ζεστό κρατικό χρήμα, δεν καλύπτονται μόνο οι ζημιές από το PSI αλλά και οι απώλειες από μη εξυπηρετούμενα δάνεια λόγω ύφεσης και τις κακές επενδύσεις τους. Εκεί πάνε τα λεφτά των φορολογουμένων!

Στα χρήματα που είναι διαθέσιμα για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών και ειδικότερα σ’ ένα μπόνους ύψους 16 δισ. ευρώ στοχεύει κι η εξαγορά της Γιούρομπανκ από την Εθνική Τράπεζα, που αποτελεί και την πιο σημαντική κίνηση στην πυρετώδη δραστηριότητα που ήδη παρατηρείται στον τραπεζικό χάρτη, περιλαμβάνοντας μέχρι στιγμής την εξαγορά από την Πειραιώς της (υγειούς) Αγροτικής Τράπεζας και πιθανότατα της Γενικής αν στεφθούν από επιτυχία οι διαπραγματεύσεις που είναι ήδη σε εξέλιξη με την Σοσιετέ Ζενεράλ που ελέγχει την πάλαι ποτέ τράπεζα των στρατηγών. Οι τάσεις συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης στην τραπεζική αγορά ενισχύθηκαν κι από την συμφωνία της Άλφα Μπανκ με την Κρεντίτ Αγκρικόλ ώστε η τράπεζα του Γιάννη Κωστόπουλου να πάρει υπό τον έλεγχό της την Εμπορική.

Ζημιά για εργαζόμενους, καταναλωτές, οικονομία

Από την υπέρβαση του κατακερματισμού που χρόνια τώρα χαρακτήριζε την ελληνική τραπεζική αγορά ζημιωμένοι θα βγουν οι τραπεζοϋπάλληλλοι, οι καταναλωτές και η ίδια η οικονομία. Από αυτήν την, πρωτοφανή για τα χρονικά του ελληνικού καπιταλισμού, αναμόρφωση του τραπεζικού χάρτη θα πληγούν καίρια οι θέσεις εργασίας. Υπολογίζεται πως από τους 50.000 – 55.000 τραπεζοϋπαλλήλους που έχουν μείνει στο επάγγελμα το ένα τρίτο πολύ σύντομα θα απολυθεί, ενώ οι υπόλοιποι θα χάσουν οριστικά όποιες κατακτήσεις έχουν απομείνει. Οι συγχωνεύσεις θα προκαλέσουν μια τάση προς τα κάτω σε κάθε πλευρά των εργασιακών σχέσεων, από αμοιβές και ωράρια, μέχρι ασφαλιστικό και παροχές. Οι καταναλωτές (επιχειρήσεις και νοικοκυριά) θα δουν να περιορίζονται ακόμη περισσότερο οι δυνατότητες δανειοδότησης τους στο βαθμό που κάθε αίτημα θα εξετάζεται αποκλειστικά σε επιχειρηματική βάση, χωρίς να προσμετρώνται αναπτυξιακά κριτήρια ή τα πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα που μπορεί να έχει σε μια τοπική οικονομία ή την απασχόληση. Οι τράπεζες έτσι πολύ περισσότερο από το παρελθόν θα λειτουργούν σε βάρος κι όχι υποστηρικτικά της οικονομίας. Από την άλλη, οι νέες τράπεζες που θα δημιουργηθούν κι ειδικότερα αυτή που θα προκύψει από την συγχώνευση της Εθνικής με την Γιούρομπανκ (με ενεργητικό της τάξης των 178 δισ. ευρώ, δάνεια 121 δισ. και καταθέσεις ύψους 86 δισ.) με πολύ πιθανή προίκα το πλημμυρισμένο από ρευστότητα Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο θα έχει αυξημένη διεθνή παρουσία.

Ο αντιδραστικός χαρακτήρας των εξελίξεων στον τραπεζικό κλάδο, καθώς με λεφτά των φορολογουμένων δημιουργείται ένα ολιγομελές κλαμπ στον χρηματοπιστωτικό τομέα που θα απομυζά την οικονομία, δίνει ακόμη μεγαλύτερη νομιμοποίηση στο αίτημα εθνικοποίησης των τραπεζών. Εξ ίσου ισχυρότερη νομιμοποίηση αποκτά και το αίτημα διαγραφής του δημόσιου χρέους σε σύγκρουση με τους δανειστές μας, δηλαδή το ΔΝΤ, την ΕΚΤ και τα κράτη – μέλη της ευρωζώνης. Μόνο που για να υλοποιηθούν και τα δύο αυτά αιτήματα απαιτείται σύγκρουση και ρήξη με την ευρωζώνη και την Ευρωπαϊκή Ένωση που αποτελούν το προκεχωρημένο φυλάκιο του πιο επιθετικού και κερδοσκοπικού χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου.